شاخص ترس و طمع (Fear and Greed) چیست و چطور روی سرمایه گذاری تاثیر می گذارد؟

شاخص ترس و طمع (FGI) که مخفف عبارت Fear and Greed Index است دو احساس ترس و طمع (حرص و ترس هم گفته می شود) در سرمایه گذاران را به صورت روزانه، هفتگی و ماهانه اندازه گیری میکند! بخش مهمی از تصمیمات هر سرمایه گذار بر مبنای احساسات یا افکار متاثر از احساسات عمومی شکل می گیرد. فرقی نمی کند که در مورد بازار بورس صحبت می کنیم، یا در مورد خرید و فروش بیت کوین و اتریوم و هر ارز دیجیتال دیگری. وقتی ترس خیلی زیاد باشد، عامل کاهش زیاد قیمت ها و وقتی طمع خیلی زیاد باشد عامل افزایش زیاد قیمت ها در بازارها خواهد بود. این شاخص می تواند به عنوان یک ابزار برای سرمایه گذاری های بهتر مورد استفاده قرار گیرد.

این دو حس که دو حالت احساسی متضاد هستند به عنوان عواملی به شمار می روند که موجب پیش بینی ناپذیری و نوسان در بازارهای سرمایه یا رفتارهای غیر معقولی که نامتناسب با «فرضیه بازار کارا» است می شوند. ترس و طمع به یک ضرب المثل قدیمی در بازار وال استریت مرتبط می شوند که می گوید: «بازارهای مالی را دو چیز هدایت می کنند: ترس و طمع».

ترس و طمع از جمله روحیات حیوانی هستند که کینز (جان مینارد کینز – اقتصاد دان انگلستانی) آنها را به عنوان عواملی که عمیقاً اقتصاد و بازار را تحت تاثیر قرار می دهند شناسایی کرد. وارن بافت یک قاعده برای سرمایه گذاری در قبال این دو حس تعریف کرد. اون می گوید زمان خرید یا فروش سهام در بازارها باید «وقتی بقیه در حال طمع هستند ترسناک باشد و وقتی بقیه در حال ترس هستند طمعکارانه (حریصانه) باشد». احساس ترس باعث به وجود آمدن «سندروم فومو» یا «سندروم ترس از دست دادن» می شود.

طمع (Greed) و تاثیر آن بر سرمایه گذاری

طمع معمولاً به عنوان یک خواست یا ولع غیر قابل مقاومت برای در اختیار داشتن یا به دست آوردن چیزی بیشتر (پول یا کالاهای مادی) از چیزی که انسان به آن نیاز دارد توصیف می شود. بر اساس مقالات علمی متعدد، طمع مشابه با عشق این قدرت را دارد که با تحولات شیمیایی که در مغز شکل می دهد باعث شود تا انسان عقل سلیم و خود کنترلی را کنار بگذارد. البته که هیچ پژوهش متقنی در رابطه با فیزیولوژی طمع صورت نگرفته است.

مردم دوست دارند که زودتر پولدار شوند! بازارهای گاوی ما را تشویق می کنند که بیشتر و بیشتر به آنها روی بیاوریم. یکی از نمونه های شناخته شده که همواره برای طمع مثال زده می شود حباب دات کام بود است که در آن طمع کنترل مردم را به دست گرفت! حباب دات کام (dot-com bubble) که گاهی حباب اینترنت نیز خوانده می شود حباب سرمایه گذاری بود که حول استارت آپ های اینترنتی در سال های 1995 تا 2000 شکل گرفت. در این رویداد تاریخی ارزش بسیار بالای کسب و کارهای اینترنتی منجر شد تا سرمایه گذاری بسیاری سرمایه خود را به سمت کسب و کارهایی که اصطلاحاً دامنه های .com داشتند سوق دهند. رفتار طمعکارانه سرمایه گذاران باعث شد تا این طمع بین همگی افزایش یابد و ارزش سهام شرکت ها بسیار فراتر از ارزش واقعی آنها شود و تبدیل به حبابی شود که بالاخره در مقطعی و با از بین رفتن این احساسات غیرواقعی بترکد.

تفکر زود پولدار شدن باعث می شود تا منطق سرمایه گذاری را کنار بگذاریم، نظم مالی را فراموش کنیم و دنباله روی سرمایه گذاران دیگری شویم (رفتار گله ای) که لزوماً مشخص نیست که تصمیم درستی می گیرند. این ها همگی بر مبنای احساس پایه ای طمع شکل می گیرند.

ترس (Fear) و تاثیر آن بر سرمایه گذاری

احساس ترس معمولاً به عنوان وضعیتی که ناراحت کننده یا همراه با استرس است شناخته می شود که ناشی از خطر قریب الوقوع در ذهن فرد است شکل می گیرد. بحران حباب دات کام نه تنها مثال خوبی از طمع است، بلکه دوره ی بعد از ترکیدن حباب، مثال خوبی از ترس در تاریخ به شمار می رود. سرمایه گذارانی که بعد از ترکیدن حباب دات کام ترسیده بودند، به سرعت سرمایه خود را از بازار به سمت بازارهای کم ریسک تری مثل اوراق بهادار و صندوق های سرمایه گذاری بازنشستگی و … ببرند. این رفتار نشانه ای از کنار گذاشتن عقلانیت سرمایه گذاری در بلند مدت به شمار می رود. در واقع سرمایه گذاران به دلیل ترسی که بر آنها حاکم شده بود منطق بلند مدت سرمایه گذاری خود را به کلی کنار گذاشتند و از بازار خارج شدند!

طمع و امید (Greed and Hope)

برخی از متخصصان باور دارند که ترس و طمع اصلی ترین احساسات هدایت کننده بازارهای مالی نیستند. برای مثال یک روانشناس به نام لولا لوپس اعتقاد دارد آنقدر که امید برای سرمایه گذاران واکنش برانگیز است، طمع روی آنها تاثیر ندارد. بر خلاف ترس که باعث می شود سرمایه گذاران روی سرمایه گذاری های کم بازده تمرکز کنند، امید باعث می شود که سرمایه گذاران، روی سرمایه گذاری های پربازده متمرکز شوند. ترس باعث می شود تا سرمایه گذاران سوال کنند: «چقدر ممکن است از این بدتر شود؟» در حالیکه امید باعث می شود سوال کنند: «چقدر ممکن است بالاتر برود؟». در واقع ترس سرمایه گذاران را به سوی امنیت بیشتر سوق می دهند در حالیکه امید آنها را به سوی پتانسیل های بیشتر سوق می دهد.

نحوه اندازه گیری ترس و طمع

شاخص VIX چیست؟

یکی از بهترین و در دسترس ترین ابزارهای اندازه گیری نوسانات بازار بورس، شاخص نوسان CBOE (به اختصار VIX) است که توسط Chicago Board Options Exchange در سال 1993 ارائه شده است. در واقع VIX به عنوان نسبت احساسات ترس و طمع وال استریت به شمار می رود! این ابزار معمولاً توسط سرمایه گذاران برای بررسی کردن نارضایتی سرمایه گذاران یا ترس از بازار به شمار می رود.

در عمل از VIX اغلب به عنوان شاخص ترس نیز نام برده می شود. در صورتیکه شاخص VIX افزایش پیدا کند، نوسان بالاتر و ریسک بالاتر در بازار به همراه خواهد بود. در صورتیکه شاخص پایین تر از 20 باشد به این معناست که سرمایه گذاران کمتر نگران بازار هستند. همچنین اگر شاخص بالاتر از 30 باشد به این معناست که ترس بیشتری نزد سرمایه گذاران وجود دارد، چرا که قیمت ها افزایش پیدا کرده است و سرمایه گذاران در معرض پرداخت پول بیشتری هستند تا بتوانند سرمایه خود را حفظ کنند.

شاخص CNN Fear & Greed Index چیست؟

یک شاخص دیگر نیز برای اندازه گیری ترس و طمع وجود دارد که توسط CNNMoney ارائه شده است. این شاخص بر اساس 7 شاخص دیگر ارائه می شود. این هفت شاخص عبارتند از:

1. تقاضای امن پناهگاه (Safe Haven Demand)
2. تکانه قیمت سهام (Stock Price Momentum)
3. قدرت قیمت سهام (Stock Price Strength)
4. وسعت قیمت سهام (Stock Price Breadth)
5. قرارداد اختیار معامله (Call Options)
6. تقاضای اوراق قرضه کم ارزش (Junk Bond Demand)
7. نوسان بازار (Market Volatility)

همه شاخص های یادشده با اعدادی بین 0 تا 100 اندازه گیری می شود. عدد 0 تا 49 بیانگر ترس، 50 بیانگر خنثی بودن و 51 تا 100 بیانگر طمع در سرمایه گذاران است. برای اندازه گیری شاخص CNN میانگین شاخص های فوق با وزن برابر مورد محاسبه اتوماتیک قرار می گیرد.

شاخص Crypto Fear & Greed Index برای بیت کوین و ارز های دیجیتال (رمز ارزها)

این شاخص توسط وب سایت alternative.me ارائه شده است که مروری کلی بر احساسات سرمایه گذاران بیت کوین و ارزهای دیجیتال (رمز ارز ها) ارائه می دهد. این شاخص نیز هماهنند شاخص CNN با عددی بین 0 تا 100 مشخص می شود. اعداد 0 تا 49 بیانگر وجود ترس در بازار، 50 خنثی و بالاتر از 50 بیانگر طمع در بازار هستند. تصویر زیر خلاصه ای از گزارش این شاخص را نمایش می دهد.

منابع داده ای محاسبه شاخص Crypto برای بیت کوین و ارزهای دیجیتال

جمع‌آوری داده ها برای این شاخص از پنج مرجع زیر شکل می گیرد و بر خلاف شاخص CNN وزن هر یک از این شاخص ها متفاوت است که در مقابل هر یک نوشته شده است.

شاخص فعلی در حال حاضر به علت نوسانات بالای قیمت Coin مربوط به بیت کوین است.

نوسانات (Volatility) – 25 درصد

در این فاکتور نوسانات فعلی و حداکثر مدنظر است. قیمت معاملات بیت‌ کوین و مقایسه آن با مقادیر میانگین مربوط به معاملات در 30 و 90 روز گذشته نیز یک مورد نیاز به بررسی است، چرا که افزایش غیرمعمول نوسانات نشانه‌ای از بازاری است که ترسیده است.

قدرت بازار یا حجم (Market Momentum/Volume) – 25 درصد

در این منبع داده ای، اندازه‌ی حجم و قدرت بازار فعلی (که با آخرین مقادیر میانگین‌های 30 و 90 روزه مقایسه می‌شود)‌ مورد بررسی قرار می‌گیرد. وقتی در تایم روزانه شاهد حجم بالای خرید در بازار صعودی هستیم ، می‌توان گفت که بازار بیش از حد حریص (صعودی) عمل می‌کند.

رسانه های اجتماعی (Social Media) – 15 درصد

تعداد پست‌هایی که با هشتگ‌های متفاوت برای هر کوین در توییتر منتشر می‌شود و سرعت بازخوردهایی که برای هر پست در یک بازه‌ی زمانی مشخص دریافت می‌شود از عوامل این فاکتور شاخص هستند. نرخ بازخوردهای غیرمعمول و به تعداد زیاد باعث افزایش علاقه‌ی عمومی به یک کوین می‌شود که به رفتاری حریصانه در بازار ختم خواهد شد.

نظرسنجی ها (Surveys) – 15 درصد

با استفاده از نظرسنجی‌های هفتگی از سرمایه‌گذاران درباره‌ی اینکه بازار را چگونه ارزیابی می‌کنند، می‌توان شمایی کلی از احساسات گروهی از سرمایه‌گذاران دریافت کرد.

تسلط (Dominance) – 10 درصد

تسلط یک کوین، سهم یک ارز دیجیتال از کل بازار را نشان می‌دهد. به خصوص افزایش تسلط ارزش بازار بیت کوین ناشی از ترس و در نتیجه کاهش سرمایه‌گذاری بیش از حد بر روی آلت‌کوین‌ها است و در واقع بیت کوین به پناهگاه امن ارزهای دیجیتال تبدیل شده است. از طرف دیگر، هنگامی که تسلط بیت کوین کم می‌شود، مردم با سرمایه گذاری بر روی آلت کوین های پر خطرتر، حریص‌تر می‌شوند و رویای شانس خود را در حرکت صعودی بزرگ بعدی می‌بینند. به هر حال با بررسی تسلط آلت کوین‌ها، می‌توان گفت بیشتر شدن علاقه‌ی عمومی به یک آلت‌ کوین می‌تواند باعث به وجود آمدن رفتاری حریصانه (صعودی) در آن کوین به خصوص شود.

روندها (Trends) – 10 درصد

با بررسی جستارهای مختلف مربوط به بیت کوین در گوگل و تغییر حجم در این جستارها می‌توان از دیدی دیگر به این روندهای احساسی در بازار نگاه کرد. برای مثال اگر از Google Trends برای کلمه‌ی “Bitcoin” استفاده کنید، اطلاعاتی کاربردی دریافت نخواهید کرد.

اما در صورت جست و جو کردن عبارت “bitcoin price manipulation” (دستکاری قیمت بیت‌کوین) می‌شود دید که این جستار برای مثال در تاریخ 29 می 2018 به مقدار %1,550 رشد در تعداد جست و جو‌ها داشته است، پس می‌توان گفت که این مساله نشانه‌ی ترس در بازار است.