درک اثر هاله ای

می دانید تفاوت موفق ترین شرط بندان با بقیه در چیست؟ شاید فکر کنید به خاطر دانش بالا یا مهارت فوق العاده شان در پیش بینی است. شاید به نظرتان به خاطر خوب بودن کارشان با اعداد یا انتخاب مستمر بهترین استراتژی ها است. سلسله مطالب روانشناسی شرط بندی را از دست ندهید.

خیلی از افراد به صورت غریزی شرط بندی می کنند. آن ها به آن چیزی که در مورد یک تیم یا بازیکن می دانند یا احساس می کنند، اعتماد کرده و شانس موفقیت خود را به صورت آنی، ارزیابی می کنند. شاید احساسات و غرایز در برخی موقعیت های روزمره به کارتان بیاید، ولی برای قضاوت در خصوص احتمالات به در نمی خورند و یکی از دلایل آن هم تاثیر هاله ای (The Halo Effect) است که از آن به عنوان خطای هاله ای هم یاد می شود که در واقع نوعی خطا در شناخت و تصمیم‌گیری گفته می‌شود که تحت تأثیر ذهنیت قبلی قضاوت‌کننده شکل می‌گیرد و می‌تواند از حقیقت و انصاف به دور باشد.

فهرست موضوعات

1. اثر هاله ای

1.1. تیم ملی فوتبال برزیل

2. اثر هاله ای برعکس

3. نکاتی که باید یاد بگیریم

اثر هاله ای

اگر بخواهید براساس ویژگی های شخصیتی پایین، یکی از دو نفر را از بین آلن و بن انتخاب کنید، کدام را ترجیح می دهید:

آلن: باهوش، کوشا، آرام، ناراضی، کله شق، حسود

بن: حسود، کله شق، ناراضی، آرام، کوشا، باهاوش

در مورد خیلی از افراد، این توصیف ها معمولا سبب می شود ذهنیت بهتری نسبت به آلن پیدا کنند. شاید عحیب است، چون همه ویژگی های این دو نفر یکی است، فقط ترتیب آن ها فرق می کند.

سمت تنبل تر ذهن ما (که معمولا از آن به عنوان سیستم شماره یک یاد می شود)، به جای توجه به این نکته که تنها ترتیب صفات این دو نفر تفاوت دارد، به دنبال ساختن الگویی برای قضاوت سریع است. صفت اولیه آلن (هوش) باعث می شود دیگر صفات آلن را هم مواردی برای پشتیبانی از همین مورد در نظر بگیریم که در مورد بن هم به شکل برعکس صدق می کند. این اثر هاله ای است.

این چه ربطی به شرط بندی دارد؟ این دو فرد خیالی را با تیم ها یا بازیکنان فوتبال جابجا کنید و ویژگی های شخصیتی را هم با نتایج تیم جایگزین کنید. اینجا می توانید ببینید چطور فقط ترتیب نتایج می توانید روی قضاوتتان موقع شرط بندی تاثیر می گذارد. برخی نتایج هم اهمیت بیشتری از خود نشان می دهد.

این گونه سوگیری تنها نیست و افراد در خطر سوگیری راه حل دم دست (Availability heuristic) هم هست. این نوعی سوگیری شناختی است که طی آن فرد احتمال وقوع یا تکرار هر رویداد را بر اساس تعداد دفعاتی که می‌تواند آن احتمال را به یاد آورد می‌سنجد. به همین دلیل راه حل دم دست می‌تواند باعث خطا در قضاوت شود. در این مورد، بازی هایی که در آن گل های بیشتری به ثمر رسیده یا در مقابل رقیب دیرینه انجام شده، بیشتر به خاطر آورده می شود.

خب، با در نظر داشتن اثر هاله ای و راه حل دم دست، بیایید چند مثال فوتبالی که آن ها خود را نشان می دهند را بررسی کنیم:

تیم ملی فوتبال برزیل

احترامی که تیم ملی فوتبال برزیل در مقایسه با دیگر تیم های ملی دریافت می کند، کاملا ملموس است. درست است که آن ها بیش از هر کشوری قهرمان جهان شده اند، ولی مساله این است که 5 قهرمانی سلسائو تنها در دو بازه زمانی 70-1958 و 2002-1994 بدست آمده است و طی 4 دوره گذشته جام جهانی، آن ها به فینال هم نرسیده اند. بازه های موفقیت آن ها که با چهره هایی چون پله، کارلوس آلبرتو پریرا و ریولینو آغاز شد، باعث ایجاد اثر هاله ای شده و نظر عموم در خصوص تیم های برزیلی را شکل داده است؛ سوگیری راه حل دم دست هم که پخش شدن چند صد باره گل های زیبای جام جهانی مکزیک 1970 سببش شده است.

جوان ترها شاید وقایع 40 سال پیش را چندان به یاد نیاورند، ولی همان طور که قبلا در خصوص سوگیری تاییدی گفتیم، رسانه ها این تفکر را جا می اندازند که برزیلی ها بسیار فوق العاده هستند. چنین رویکردی باعث ایجاد نقل قولی مستمر در محافل فوتبال شده که برزیل ماهرترین بازیکنان تاریخ را پرورش داده و در نتیجه تمام برزیلی ها استاد فوتبال هستند.

شاید نوع حذف شدن آن ها در جام جهانی 2014، که میزبان آن هم بودند و مقابل قهرمان آتی مسابقات یعنی آلمان یک به 7 در هم کوبیده شدند، دلیلی برای از بین رفتن رویکرد بالا یا حداقل کم رنگ شدن آن باشد.

اثر هاله ای موقعیتی که در آن موقع ورود بازیکنی بزرگ به دنیای مربیگری تحسین بسیاری به خود می بیند را هم تشریح می کند. هیچ آماری نشان دهنده موفقیت در مربیگری به دلیل دوران بسیار خوب فوتبال نیست. مارک هیوز مثلا بازیکنی بسیار خوب در منچستریونایتد و چلسی بود، ولی انتظارات از او در دوران مربیگری هم ثبت موفقیت هایی نظیر دوران فوتبالش بود. اثر هاله ای ایجاد شده در دوران فوتبال سبب می شود باشگاه ها و هواداران انتظار بسیار بالاتری از چهره های مشهور و موفق سابق داشته باشند. این پدیده در کتاب و فیلم MoneyBall، سوژه داستان بوده است.

اثر هاله ای برعکس

اثر هاله ای می تواند به صورت برعکس هم عمل کند. اگر اولین چیزی که از یک هتل می بینید، تابلوی شکسته باشد، احتمالا دیگر موارد را در طول اقامت خود هم منفی تر از چیزی که هست، خواهید دید. در شرط بندی هم یک عملکرد بد روی قضاوت های آتی تاثیر خواهد گذاشت.

روری مکروی بعد از عمکلرد نه چندان خوب در نیمه نهایی مسترز آمریکا در سال 2011، مورد تمسخر قرار گرفت و تیترهای مثبتی در موردش دیده نشد. همین مورد باعث ایجاد اثر هاله ای برعکس و بعدا سوگیری راه حل دم دست شد و هیچ کس فکرش را هم نمی کرد او در ادامه به راحتی قهرمان یو اس اوپن و بعد یو اس پی جی ای شود!

اگر این رخدادها برعکس پیش می آمد، ارزیابی های مربوط به عملکرد آتی او بی رحمی دیده شده را نشان نمی داد. با این حال، اثر هاله ای نقش خود را در ذهن قماربازان نشان داده بود.

نکاتی که باید یاد بگیریم

رفتار غریزی ما بسیار ارزشمند و قدرتمند است و می تواند در بسیار موارد به کمکمان بیاید. با این حال، وقتی به ارزیابی آماری می رسیم، می تواند یک نقطه ضعف تلقی شود. راه حل این است که بتوانیم سیستم شماره دو مغز (ذهن تلاش گر) را به کار بیندازیم.

قبل از تصمیم در خصوص نتیجه یک بازی، باید حداقل 3 نظر مخالف عقیده خود را بررسی کنید و تا جایی که لازم باشد، داده بی طرفانه جمع کنید. همچنین باید نظرات رسانه های جمعی را که تنها نقل قول های عوام پسند را قالب می کنند، نادیده بگیرید.

شرط بندانی که در خصوص مفاهیم روانشناسی همانند اثر هاله ای می خوانند، شاید به سرشان بزند اثر هاله ای را روی تیم ها یا چهره ها اعمال کنند، ولی موفق نمی شوند. نباید دنبال ثابت کردن این باشید که دانستنی جدیدی یاد گرفته اید، بلکه باید درک خود را در مقابله با موقعیت ها، تغییر دهید.

بیشتر بخوانید: